Consuminderen 1

Het is lastig om het met minder te doen. Ik ga gewoon proberen met wat eenvoudige voorbeelden, waarin ik eerlijk zal toegeven hoe moeilijk ik het ook zelf vind, om te duiden dat het wel mogelijk is. Het aardige is, dat de motieven voor consumeren en voor materialisme niet alleen Maslov-achtige zijn, maar ook sociologische. Als je die eenmaal doorhebt, is het gemakkelijker om ermee aan de slag te gaan. Het lijkt me fantastisch om van jullie te horen of het herkenbaar is, of misschien heb je zelf voorbeelden. Ik begin vandaag met de Prius.

Ik ben bij Van Lanschot als Hoofd MVO begonnen op 1 september 2008. Bij de functie hoort een leaseauto en dat is prettig. Maar een auto is ook een statement. Ik vond, en vind, dat bij deze functie een auto hoort die laat zien dat je voorbeeldgedrag vertoont. Na twee Espaces en een C4 Grand Picasso realiseerde ik me dat die lijn niet kon worden voortgezet. Ik besloot voor een hybride te gaan. Dat leek aanvankelijk een eenvoudige en logische beslissing.

Mensen hebben motieven. Deze zijn te herleiden tot drie motieven: Macht, Relatiegedrevenheid en Presteren. Oftewel Power, Achievement & Affiliation. Power valt uiteen in twee motieven: dwingende macht (dicteren) en sociale macht (invloed). Net als aan cultuur, zijn ook aan motieven rituelen en symbolen verbonden. Rituelen gaan vaak over de pikorde, haantjesgedrag, politiek, confirmatie aan gewoontes van de peer group. Symbolen zijn uitingen hiervan. Grappig genoeg vinden we dat automutilaties (het zijn rituelen en symbolen) horen bij de oermens of bij inboorlingen, maar ook de moderne mens is niets tribaals vreemd. En automutilaties bestaan nog steeds, maar nu heten ze tatoeage, piercing of blonderen. Zoals alle symbolen zijn ze verbonden aan status (een uiting van macht), enerzijds om aan te geven waar je staat op de maatschappelijke ladder, anderzijds om aan te geven tot welke peer group je behoort. Let maar goed op het aantal Audi’s en bakfietsen in witte wijken. Ze horen bij elkaar. Als motief om ze aan te schaffen wordt vaak vermeld dat het zo mooi is (Audi) of zo handig (bakfiets). Wat zelden herkend wordt, zijn de symboolwaarde en machtsmotieven. Er zijn zoveel mooie auto’s en een bakfiets is levensgevaarlijk. Als een auto je raakt ben je opeens drie kinderen kwijt.  Onbewuste motieven zorgen ervoor dat je die nadelen negeert of ontkent. En in een wereld waar het vertoon van meer materiële welvaart staat voor een hoger vertoon van macht, het onbewuste motief, wordt dus niet snel gekozen voor het afzien van de symbolen die daarbij horen. Van automutilaties kom je niet meer af, maar dat geldt niet voor een auto of andere symbolen waar we nog keuzes kunnen maken.

Ik heb een inwendige strijd gehad om die Prius. Tijdens die strijd is bovenstaande mij wel duidelijk geworden. De keuze voor een auto met een dergelijk imago, binnen een bedrijf waar je status bij wijze van spreken afhangt van de lengte van je Audi, is een keuze waarmee je je echt moet losmaken van peer pressure, statusgevoeligheid (en ook ik heb een stevig sociaal machtsmotief) en andere machtsgerelateerde motieven. Maar is die keuze eenmaal gemaakt en doorleefd, dan vind je jezelf opeens in een auto die buitengewoon comfortabel is (en als je er in zit zie je de buitenkant niet, want het blijft een lelijk ding), snel en vol met hypermoderne gadgets (achteruitrijdcamera, automatisch inparkeren, navigatie etc.). Maar vooral het gevoel van een overwinning op jezelf en een bijdrage leveren aan vermindering van CO2-uitstoot. Ik rijd 1:22. En ik heb geconsuminderd.